ರತ್ನಾಕರಶತಕ - ೬

ಮತ್ತಾ ಕಲ್ಲನೆ ಸೋದಿಸಲ್ಕನಕಮಂ ಕಾಣ್ಬಂತೆ ಪಾಲಂ ಕ್ರಮಂ-
ಬೆತ್ತೊಳ್ಪಿಂ ಮಥಮಂ ಗೆಯಲ್ಘೃತಮುಮಂ ಕಾಣ್ಬಂತೆ ಕಾಷ್ಠಂಗಳಂ ||
ಒತ್ತಂಬಂ ಪೊಸೆದಗ್ನಿ ಕಾಣ್ಬ ತೆರದಿಂ ಮೆಯ್ಬೇರೆ ಬೇರಾನೆನು-
ತ್ತಿತ್ತಭ್ಯಾಸಿಸಲೆನ್ನ ಕಾಣ್ಬುದರಿದೇ ರತ್ನಾಕರಾಧೀಶ್ವರಾ ||೬||

---

ಕಲ್ಲನ್ನು ಮತ್ತೆ ಮತ್ತೆ ಶೋಧಿಸಿದ ನಂತರ ಚಿನ್ನವನ್ನು ಕಾಣುವಂತೆ, ಹಾಲನ್ನು ಕ್ರಮಬದ್ಧವಾಗಿ ಕಡೆದಾಗ ತುಪ್ಪವನ್ನು ಕಾಣುವಂತೆ, ಕಟ್ಟಿಗಳನ್ನು ಉಜ್ಜಿದಾಗ ಅಗ್ನಿಯು ಕಾಣುವರೀತಿ ಶರೀರವು ಬೇರೆ ನಾನು ಬೇರೆಯೆಂದು ಅಭಾಸಮಾಡಲು ನನ್ನನ್ನು ಕಾಣಲು ಸಾಧ್ಯಾವಿಲ್ಲವೇ?

ರತ್ನಾಕರಶತಕ - ೫

ಕಲ್ಲೊಳ್ತೋರ್ಪ ಪೊಗರ್ಸುವರ್ಣದ ಗುಣಂ ಕಾಷ್ಠಂಗಳೊಳ್ತೋರ್ಪ ಕೆ-
ಚ್ಚೆಲ್ಲಾ ಕಿಚ್ಚಿನ ಚಿಹ್ನವಾ ಕೆನೆಯಿರಲ್ಪಾಲೊಳ್ಘೃತಚ್ಚಾಯೆಯೆಂ- ||
ದೆಲ್ಲರ್ ಬಣ್ಣಿಪರೆಂತುಟೀ ತನುವಿನೊಳ್ ಚೈತನ್ಯಮುಂ ಬೋಧಮುಂ |
ಸೊಲ್ಲುಂ ಜೀವಗುಣಂಗಳೆಂದರುಪಿದೈ ರತ್ನಾಕರಾಧೀಶ್ವರಾ ||೫||

---

ಕಲ್ಲಿನಲ್ಲಿ ಕಾಣುವ ಹೊಳಪು ಚಿನ್ನದ ಗುಣ. ಕಟ್ಟಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಕಾಣುವ ಗಟ್ಟಿತನವೆಲ್ಲಾ ಬೆಂಕಿಯ ಚಿಹ್ನೆಯಾಗಿದೆ. ಹಾಲಿನಲ್ಲಿರುವ ಕೆನೆಯು ತುಪ್ಪದ ಕುರುಹೆಂದು ಎಲ್ಲರೂ ಹೇಳುವರು. ಅಂತೆಯೇ, ಶರೀರದಲ್ಲಿರುವ ಚೈತನ್ಯವು, ಜ್ಞಾನವೂ, ವಚನವೂ ಜೀವದ ಗುಣಗಳಾಗಿರುತ್ತವೆ.

ರತ್ನಾಕರಶತಕ - ೪

ಅರಿವಿಂದೀಕ್ಷಿಸಲಕ್ಕು ಮಾತ್ಮನಿರವಂ ದೇಹಂಬೊಲೀ ಕಣ್ಗೆ ತಾಂ|
ಗುರಿಯಾಗಂ ಶಿಲೆಯೊಳ್ಸುವರ್ಣಮರಲೊಳ್ಸೌರಭ್ಯಮಾ ಕ್ಷೀರದೊಳ್ ||
ನರು ನೆಯ್ಕಾಷ್ಠದೊಳಗ್ನಿಯಿರ್ಪತೆರದಿಂದೀ ಮೆಯ್ಯಳೊಂದಿರ್ಪನೆಂ-
ದರಿದಭ್ಯಾಸಿಸೆ ಕಾಣ್ಗುಮೆಂದರುಪಿದೈ ರತ್ನಾಕರಾಧೀಶ್ವರಾ ||೪||

---

ಆತ್ಮನ ಇರುವನ್ನು ಅರಿವಿನಿಂದ ನೋಡಬೇಕು. ದೇಹದಲ್ಲಿರುವ ಕಣ್ಣಿನಿಂದ ನೋಡಿದರೆ ಆತ್ಮನು ಕಾಣುವುದಿಲ್ಲ. ಕಲ್ಲಿನಲ್ಲಿ ಚಿನ್ನ, ಹೂವಿನಲ್ಲಿ ಸುಗಂಧ, ಹಾಲಿನಲ್ಲಿ ಕೆನೆ ಮತ್ತು ಬೆಣ್ಣೆ, ಕಟ್ಟಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಬೆಂಕಿಯಿರುವ ರೀತಿಯಲ್ಲೇ ಶರೀರದಲ್ಲಿ ಆತ್ಮನು ಸೇರಿದ್ದಾನೆಂದು ಅರಿತು ಸಾಧನೆಯಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿದರೆ ಆತ್ಮನ ಗೋಚರವಾಗುತ್ತದೆ.

ರತ್ನಾಕರಶತಕ - ೩

ಮಿಗೆ ಷಡ್ದ್ರವ್ಯಮನಸ್ತಿಕಾಯಮೆನಿಪೈದಂ ತತ್ತ್ವವೇಳಂ ಮನಂ-
ಬುಗಲೊಂಬತ್ತು ಪದಾರ್ಥಮಂ ತಿಳಿದೊಡಂ ತನ್ನಾತ್ಮನೀ ಮೆಯ್ಯ ದಂ
ದುಗದಿಂ ಬೇರೊಡಲೇನಚೇತನಮೆ ಜೀವಂ ಚೇತನಂ ಜ್ಞಾನರೂ
ಪಿಗಡಾಯೆಂದರಿದಿರ್ದನೇ ಸುಖಿಯಲಾ ರತ್ನಾಕರಾಧೀಶ್ವರಾ ||೩||

---

ಷಡ್ದ್ರವ್ಯ - ಆರು ದ್ರವ್ಯಗಳು (ಜೀವ, ಪುದ್ಗಲ, ಧರ್ಮ, ಅಧರ್ಮ, ಆಕಾಶ ಮತ್ತು ಕಾಲ)
೫ ಅಸ್ತಿಕಾಯ - ಜೀವಾಸ್ತಿಕಾಯ, ಪುದ್ಗಲಾಸ್ತಿಕಾಯ, ಧರ್ಮಾಸ್ತಿಕಾಯ, ಅಧರ್ಮಾಸ್ತಿಕಾಯ ಮತ್ತು ಆಕಾಶಾಸ್ತಿಕಾಯ
೭ ತತ್ವಗಳು - ಜೀವತತ್ವ, ಅಜೀವತತ್ವ, ಆಸ್ರವತತ್ವ, ಬಂಧತತ್ವ, ಸಂವರತತ್ವ, ನಿರ್ಜರತತ್ವ ಮತ್ತು ಮೋಕ್ಷತತ್ವ
೯ ಪದಾರ್ಥಗಳು - ಜೀವ, ಅಜೀವ, ಆಸ್ರವ, ಬಂಧ, ಸಂವರ, ನಿರ್ಜರ, ಮೋಕ್ಷ, ಪಾಪ ಮತ್ತು ಪುಣ್ಯ

೬ ದ್ರವ್ಯಗಳು, ೫ ಅಸ್ತಿಕಾಯಗಳು, ೭ ತತ್ವಗಳು ಮತ್ತು ೯ ಪದಾರ್ಥಗಳನ್ನು ಅರ್ಥೈಸಿಕೊಂಡು ತನ್ನ ಆತ್ಮನು ಶರೀರದ ಬಾಧೆಯಿಂದ ಬೇರೆಯಾಗಿರುವನು, ಶರೀರವು ಅವೇತನವಾಗಿದೆ. ಜೀವನು ಜ್ಞಾನರೂಪನೂ, ಚೇತನವಾಗಿದೆಯೆಂದು ತಿಳಿದವನೇ ಸುಖಿ.

ರತ್ನಾಕರಶತಕ - ೨

ತತ್ತ್ವಪ್ರೀತಿ ಮನಕ್ಕೆ ಪುಟ್ಟಲದು ಸಮ್ಯಗ್ದರ್ಶನಂ ಮತ್ತಮಾ |
ತತ್ತ್ವಾರ್ಥಂಗಳನೊಲ್ದು ಭೇದಿಪುದು ಸಮ್ಯಗ್ಜ್ಞಾನಮಾ ಬೋಧದಿಂ||
ಸತ್ತ್ವಂಗಳ್ಕಿಡದಂತುಟೋವಿ ನೆಡೆಯಲ್ಸಮ್ಯಕ್ಚರಿತ್ರಂ ಸುರ-|
ತ್ನತ್ನಂ ಮೂರಿವು ಮುಕ್ತಿಗೆಂದರುಪಿದೈ ರತ್ನಾಕರಾಧೀಶ್ವರಾ ||೨||

---

ಜೀವಾಜೀವಾದಿ ತತ್ವಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಪ್ರೀತಿ ಹುಟ್ಟುವುದು ಸಮ್ಯಗ್ದರ್ಶನ. ಆ ತತ್ವಗಳನ್ನು ಅರಿತು, ಅವುಗಳನ್ನು ವಿಭಾಗಿಸಿ ಅರಿಯುವುದು ಸಮ್ಯಜ್ಞಾನವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಇಂತಹ ಜ್ಞಾನದಿಂದ ತತ್ವಕ್ಕೆ ಲೋಪಬರದ ರೀತಿ ನೆಡೆಯುವುದು ಸಮ್ಯಕ್ಚಾರಿತ್ರವಾಗಿದೆ. ಈ ಮೂರು ರತ್ನಗಳು (ರತ್ನತ್ರಯ) ಮುಕ್ತಿಗೆ ಕಾರಣ.

ರತ್ನಾಕರಶತಕ - ೭

ಅಂಗುಷ್ಠಂ ಮೊದಲಾಗಿ ನೆತ್ತಿವರೆಗಂ ಸರ್ವಾಂಗಸಂಪೂರ್ಣನು-
ತ್ತುಂಗಜ್ಞಾನಮಯಂ ಸುದರ್ಶನಮಯಂ ಚಾರಿತ್ರತೇಜೋಮಯಂ ||
ಮಾಗಲ್ಯ ಮಹಿಮಂ ಸ್ವಯಂಭು ಸುಖಿ ನಿರ್ಬಾಧಂ ನಿರಾಪೇಕ್ಷಿ ನಿ-
ಮ್ಮಂಗಂಬೊಲ್ಪರಮಾತ್ಮನೆಂದರುಪಿದೈ ರತ್ನಾಕರಾಧೀಶ್ವರಾ ||೭||

ರತ್ನಾಕರಶತಕ - ೧

ಶ್ರೀರಾಗಂ ಸಿರಿಗಂಪು ಮಾಲೆ ಮಣಿಹಾರಂ ವಸ್ತ್ರಮಂಗಕ್ಕಳಂ-
ಕಾರಂ ಹೇಯಮಿವಾತ್ಮತತ್ವ ರುಚಿಬೋಧೋದ್ಯಚ್ಚರಿತ್ರಂಗಳೀ ||
ತ್ರೈರತ್ನಂ ಮನಸಿಂಗೆ ಸಿಂಗರಮುಪಾದೇಯಂಗಳೆಂದಿತ್ತೆ ಶೃಂ-
ಗಾರಶ್ರೀಕವಿಹಂಸರಾಜನೊಡೆಯಾ ರತ್ನಾಕರಾಧೀಶ್ವರಾ ||೧||

---

ತ್ರೈರತ್ನಂ - ಸಮ್ಯಗ್ದರ್ಶನ,ಸಮ್ಯಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ಸಮ್ಯಕ್ಚಾರಿತ್ರ
ಶೃಂಗಾರಶ್ರೀಕವಿಹಂಸರಾಜ - ರತ್ನಾಕರವರ್ಣಿಯ ಮತ್ತೊಂದು ಹೆಸರು (ಬಿರುದು).